Pełnie Księżyca i najważniejsze zjawiska astronomiczne w 2023 roku

Zanim zaplanujecie wycieczkę dla obserwacji nieba, poznajcie, kiedy najlepiej to zrobić. Pamiętajmy jednak, że pełnie Księżyca nie sprzyjają obserwacji gwiazd. A nie ma nic piękniejszego niż widok Drogi Mlecznej obserwowanej z górskiej polany. Nie ma też bardziej ekscytującego widoku, jak cienie wywołane pełnią Księżyca. Wybór należy do Was. A co ciekawego będzie można zaobserwować na nocnym niebie w 2023 roku? Sami zobaczcie!

• 5 maja - Półcieniowe zaćmienie Księżyca (W Polsce końcowe fazy przy wschodzie Księżyca)
• 8 sierpnia -  Pełnia Księżyca (Superksiężyc) - zjawisko to występuję wówczas kiedy nasza planeta i srebrny glob znajdują się wyjątkowo blisko siebie, dlatego na początku sierpnia Księżyc będzie wydawał nam się szczególnie duży i jasny.
• 31 sierpnia - Pełnia Księżyca (drugi Superksiężyc) - zaobserwowano, iż Superksiężyce bardzo często następują po sobie w niedługim odstępie czasu. I tak też będzie w 2023 r. Drugą jasną pełnie zobaczymy pod koniec sierpnia! Będzie to zarazem tak zwany błękitny Księżyc, czyli Blue Moon i druga pełnia w ciągu tego samego miesiąca!
• 28 października - Częściowe zaćmienie Księżyca - nasz satelita w niewielkim stopniu zostanie przysłonięty przez cień Ziemi, ale i tak warto popatrzeć. Początek zaćmienia o godzinie 20.00, maksimum nastąpi o 22.14.

Międzynarodowa deklaracja UNESCO głosi, że „Ciemne niebo to kulturalne, naukowe i ekologiczne dziedzictwo ludzkości”. Niestety jego istnienie jest coraz bardziej zagrożone. To, że zaczynamy widzieć coraz mniej gwiazd, jest wynikiem postępującej urbanizacji. Tego, że stawiamy coraz więcej lamp, latarni i doświetlamy naszą przestrzeń. Człowiek obdarzony przeciętnym wzrokiem, w dobrych warunkach i pod ciemnym niebem, jest w stanie zobaczyć do około 4000 gwiazd. Gdy przebywamy w mieście, ta liczba automatycznie maleje, z powodu łuny świetlnej, utrudniającej obserwację nieba. Dlatego astroturyści szukają miejsc tak zwanego ciemnego nieba, odwiedzają obiekty umożliwiające poszerzenie wiedzy astronomicznej (obserwatoria, planetaria). Jednym z obszarów „ciemnego nieba” jest obszar graniczny między Beskidem Wyspowym i Myślenickim.

Obserwatorium Astronomiczne na Lubomirze w Beskidzie Wyspowym

Wraz z rozwojem miast pogarszały się warunki prowadzenia obserwacji astronomicznych, ponieważ do obserwacji niezbędne jest czyste i ciemne niebo. Gdy na niebie zaczyna pojawiać się tak zwane zanieczyszczenie światłem możliwości obserwacyjne znacznie spadają. Pierwsza propozycja założenia obserwatorium w miejscu o dobrym klimacie wyszła od profesora Tadeusza Banachiewicza, ówczesnego dyrektora Obserwatorium Krakowskiego. Jego starania doprowadziły do ​​powstania w 1922 roku obserwatorium astronomicznego na Lubomirze (922 metrów nad poziomem morza) w paśmie Łysiny niedaleko Myślenic. Obserwatorium zasłynęło po odkryciu dwóch komet w latach 1925 i 1936. Spalone przez hitlerowców w 1944 roku w czasie działań przeciw partyzantom, zostało odbudowane i oddane ponownie do użytku dopiero w 2007 roku. Obserwatorium sytuowane jest na szczycie góry Lubomir, w malowniczej części Beskidu Wyspowego. Miejsce, którego historia sięga niemal stu lat nadal zachwyca ciemnym niebem i pięknymi widokami. Jako jedno z nielicznych w Polsce jest otwarte dla turystów przechodzących pobliskim szlakiem. Jest również jedynym obserwatorium w Polsce organizującym pokazy obiektów na niebie, których obserwacje możliwe są tylko na niebie niezanieczyszczonym jakimkolwiek światłem, czy też wymagającym bardzo stabilnej atmosfery.

Obserwatorium Astronomiczne na Suhorze w Gorcach 

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z istnienia tego niesamowitego miejsca na mapie województwa małopolskiego. Nazywane jest miejscem w Polsce, które jest „najbliżej kosmosu” i działa już od ponad 30 lat. Obserwatorium astronomiczne w Gorcach na szczycie Suhory (1009 metrów nad poziomem morza) jest własnością i placówką badawczą Katedry Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Położone jest w pobliżu wsi Koninki, około 60 kilometrów na południowy wschód od Krakowa. Miejscu temu towarzyszą malownicze okoliczności przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego, który jest miejscem bardzo lubianym przez zwiedzających. Sporadycznie jest udostępniane zwiedzającym, grupom zorganizowanym, które wcześniej umówiły się na dogodny termin lub w czasie organizowanych przez Katedrę Astronomii Dni Otwartych Obserwatorium. Można je zwiedzać wyłącznie w ciągu dnia. Ze względów organizacyjnych i bezpieczeństwa nie prowadzi się nocnych pokazów nieba. W czasie zwiedzania uczestnicy wycieczki mogą obejrzeć kopułę, teleskop i pracownię komputerową, wysłuchać krótkiej prelekcji o działalności obserwatorium. Jeśli niebo jest pogodne możliwy jest pokaz plam słonecznych.

Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach

Na małopolskiej mapie miejsc kosmicznych i astronomicznych na szczególną uwagę zasługuje Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach przy ulicy Kopernika. Jest ono szczególnie nastawione na popularyzację astronomii wśród najmłodszych. Prowadzi pozaszkolne zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży w postaci kół zainteresowań: astronomicznych, multimedialnych oraz pracowni robotyki. Placówka zajmuje się popularyzacją astronomii i nauk przyrodniczych. Niepołomickie obserwatorium zostało założone w roku 1964. Inicjatorem jego budowy był animator kultury, fotograf, radioamator i miłośnik astronomii, mieszkaniec Niepołomic, Zdzisław Słowik. Jego upór, determinacja i zamiłowanie do nocnego nieba doprowadziły do posadowienia na gruntach należących do Szkoły Podstawowej pierwszego Pawilonu Obserwacyjnego. W 2021 roku Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach, po długim remoncie znów otwarło drzwi przed miłośnikami ciał niebieskich. Znalazło się w nim miejsce na: planetarium, kopułę obserwacyjną, sale seminaryjne, salę wykładową, studio filmowo-fotograficzne oraz część noclegową. Przy okazji można też zobaczyć Zamek Królewski w Niepołomicach. 

Prywatne Obserwatorium Astronomiczne Królowej Jadwigi Rzepiennik Biskupi

Magdalena i Bogdan Wszołkowie – to małżeństwo naukowców, które swoje kosmiczne i astronomiczne marzenia, krążące gdzieś pomiędzy konstelacjami i gwiazdami, postanowiło sprowadzić na Ziemię. I tak powstało prywatne Obserwatorium Astronomiczne w Rzepienniku Biskupim (powiat tarnowski). To największy w Polsce i drugi w Europie obiekt tego typu. Obiekt był budowany od 1998 roku. Otwarcie odbyło się w roku 2015. Wówczas imprezę zaszczycili swoją obecnością polski kosmonauta generał Mirosław Hermaszewski, jeden z najwybitniejszych kosmologów ksiądz profesor Michał Heller i sławna astronomka profesor Virginia Trimble. Położenie obserwatorium właśnie w Rzepienniku nie jest przypadkowe. Jest to przepiękne miejsce znajdujące się w bardzo malowniczej krainie na pogórzu, a jednocześnie są tu jedne z najlepszych w Polsce warunków do obserwacji nieba. Główną atrakcją obserwatorium jest 9-metrowy amerykański radioteleskop, antena satelitarna, która zanim została przeniesiona do Rzepiennika, przez 10 lat pracowała w Centrum Satelitarnym w Psarach koło Kielc. Drugi skarb Rzepiennika to naziemna amerykańska stacja satelitarna o średnicy czaszy 5,4 metra. Antena ta pracowała dla wojska w Satelitarnym Centrum Operacji Regionalnych w Komorowie, a po likwidacji tego ośrodka odkupiona została przez małżeństwo Wszołków. Oprócz tego na wyposażeniu obserwatorium są między innymi teleskopy optyczne. Celem obserwatorium jest nie tylko nauka na poziomie światowym, ale też popularyzacja i edukacja. Obserwatorium Astronomiczne Królowej Jadwigi jest miejscem dla „zielonych szkół”, ośrodkiem odbywania praktyk studentów astronomii, przeprowadzania seminariów i konkursów astronomicznych, organizowania obozów astronomicznych, uprawiania indywidualnej twórczości naukowej, prowadzenia działalności wydawniczej, czy przeprowadzania specjalistycznych obserwacji astronomicznych do celów naukowych. W sezonie letnim organizowane są regularne spotkania z astronomią. Podczas spotkań można obserwować teleskopowe pokazy Słońca, Księżyca i planet. W ciągu roku obserwatorium przygotowuje między innymi pokazy rzadkich zjawisk na niebie, warsztaty rakietowe, astronomiczne biegi przełajowe, warsztaty astrofotograficzne. Najnowszą inicjatywą obserwatorium było wytyczenie i otwarcie we wrześniu 2021 roku, szlaku o nazwie „108 minut”. Tajemnicza nazwa nie jest przypadkowa, gdyż nawiązuje do pierwszego lotu Jurija Gagarina. Sama trasa pozwala poznać historię lotu w kosmos, który 60 lat temu odbył Jurij Gagarin.

Krakowskie obserwatoria astronomiczne

Pierwsze obserwatorium astronomiczne w Polsce powstało przy Uniwersytecie Jagiellońskim w 1792 roku. Do jego budowy i wyposażenia przyczynił się wybitny uczony Jan Śniadecki. Obserwatorium Uniwersytetu Jagiellońskiego działa nieprzerwanie od roku założenia do dziś. Zapisano w nim i zachowano najdłuższą, nieprzerwaną serię obserwacji meteorologicznych. Pierwsza siedziba znajdowała się w budynku na terenie Ogrodu Botanicznego, który nosi nazwę Collegium Śniadeckiego. Po II wojnie światowej dawna gwiazdarnia ze względu na zbyt bliskie sąsiedztwo rozświetlonego miasta musiała przenieść swoją siedzibę. Dzięki staraniom profesora Tadeusza Banachiewicza w 1953 roku uzyskano od wojska Fort Skała na zachodnich obrzeżach Krakowa wraz z otaczającym go terenem. Tam profesor zorganizował i wyposażył obserwatorium astronomiczne.

Obserwatorium w Chełmcu koło Nowego Sącza

Obserwatorium Astronomiczne Astro Centrum, łączy w sobie walory turystyczne i edukacyjne. Oprócz pomocy dydaktycznych, takich jak makiety planet, czy najpotężniejszej rakiety Saturn V, posiada taras widokowy, z którego można prowadzić obserwacje i podziwiać panoramę okolicy. Przy budynku amfiteatru znajduje się 4-tonowa kula ziemska, którą można wprawić w ruch… jednym palcem! Powstało w gminie Chełmiec koło Nowego Sącza. Obserwatorium istnieje od 2019 roku. Można obejrzeć tu całe wyposażenie oraz zapoznać się z różnymi rodzajami konstrukcji teleskopów. Centrum posiada profesjonalny teleskop, dzięki któremu wszechświat jest na wyciągniecie ręki. W ramach wizyty dostępne są autorskie prelekcje i prezentacje.  Po prelekcji można zwiedzać obserwatorium, oglądać pokazy teleskopów oraz – w przypadku sprzyjającej pogody – prowadzić obserwacje słońca lub gwiazd. Obok obserwatorium wybudowano amfiteatr na 300 osób - jest możliwe rozłożenie na nim ekranu, a wtedy obraz z teleskopu może być widoczny dla jeszcze większej grupy osób, siedzących na widowni. 

Zapraszamy do Małopolski!